Leczenie ortodontyczne to długotrwały, najczęściej wieloletni proces. Może on trwać znacznie dłużej niż zakładano na początku – nikt nie jest w stanie przewidzieć dokładnie, jak organizm zareaguje na założenie aparatu ortodontycznego i czy zęby nie będą opierały się jego naciskowi. Podczas kilku lat leczenia może nastąpić zmiana cennika stosowanego przez podmiot leczniczy – i będzie to raczej podniesienie cen. Czy w takiej sytuacji musisz płacić więcej, niż ustalałeś przed założeniem aparatu?
Pacjent jako konsument
Osoba zawierająca z podmiotem leczniczym umowę o usługi stomatologiczne (w tym leczenie ortodontyczne) w Polsce najczęściej ma status konsumenta. W tym artykule pomijam sytuacje, w których leczenie jest finansowane przez NFZ (dotyczy to zwłaszcza najmłodszych pacjentów), a nie przez samego zainteresowanego. Nie biorę też pod uwagę sytuacji, w której koszty leczenia byłyby rozliczane jako koszt prowadzenia działalności gospodarczej przez pacjenta (co teoretycznie może się przydarzyć np. osobom działającym w branży rozrywkowej – ale to pozostawiam do oceny organów skarbowych). Jeżeli po prostu odczuwasz dyskomfort w związku z ukształtowaniem Twojego uzębienia w takim stopniu, że decydujesz się na leczenie ortodontyczne i zawierasz umowę z podmiotem leczniczym oraz płacisz za tę usługę, prawdopodobnie posiadasz status konsumenta (a także pacjenta). W konsekwencji przysługuje Ci ochrona praw konsumenta oraz praw pacjenta. Zmiana cennika dla umowy już obowiązującej i żądanie zapłaty kwoty wyższej niż wcześniej ustalona może okazać się sprzeczna z Twoimi prawami.
Warto też pamiętać, że lekarz dentysta nie musi ukończyć specjalizacji z ortodoncji, aby prowadzić leczenie w zakresie ortodoncji. W niniejszym artykule pojęcie ortodonty odnosi się – dla uproszczenia – do lekarza stomatologii prowadzącego takie leczenie.
Zawarcie umowy i ustalenie cen
Zawarcie umowy o leczenie ortodontyczne następuje najczęściej po przeprowadzeniu konsultacji u ortodonty (lub nawet kilku konsultacji u różnych ortodontów). Umowa ta nie musi mieć formy pisemnej. Podmiot leczniczy powinien jednak uzyskać Twoją zgodę na przeprowadzenie leczenia i przetwarzanie danych. Zawarcie pisemnej umowy o leczenie ortodontyczne ułatwia późniejsze ustalenie praw i obowiązków stron w razie jakichkolwiek sporów. Jeśli dopiero myślisz o założeniu aparatu ortodontycznego, zachęcam do zawarcia umowy właśnie w takiej formie.
Przed zawarciem umowy jako pacjent powinieneś otrzymać przystępną informację o Twoim stanie zdrowia w badanym zakresie, rozpoznaniu, proponowanych i możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Z kolei jako konsument powinieneś zostać poinformowany o wynagrodzeniu (cenie usługi) w taki sposób, abyś był w stanie przewidzieć, ile zapłacisz za wykonanie usługi.
W praktyce lekarz przed zawarciem umowy przedstawi Tobie plan leczenia ortodontycznego, w którym będą wyszczególnione m.in. czynności, jakich podejmie się lekarz w trakcie trwania umowy, takie jak założenie aparatu ortodontycznego określonego typu, założenie innych koniecznych dla osiągnięcia rezultatu leczenia elementów (np. aparat Hassa), przeprowadzenie kontroli z wymianą ligatur, zdjęcie aparatu i założenie retencji. Możesz zażądać wydania Ci takiego planu na piśmie, zarówno przy zawarciu umowy, jak i później (jako części dokumentacji medycznej).
Ortodonta może zaproponować Ci cenę za wykonanie umowy w formie ryczałtowej (np. 20 000 zł za wykonanie całej usługi) albo kosztorysowej (np. 3 000 zł za założenie aparatu – dwóch łuków, 300 zł za wizytę kontrolną itd.). Cena może również zostać ustalona nie indywidualnie, lecz na podstawie cennika widocznego dla klientów podmiotu leczniczego (np. wiszącego w recepcji). Leczenie ortodontyczne jest jednak procesem na tyle skomplikowanym i zależnym od konkretnego przypadku, że znacznie częściej wynagrodzenie jest ustalane indywidualnie. Należy pamiętać, że proces leczenia nie jest do końca przewidywalny, a przedstawiona Ci wysokość wynagrodzenia powinna przewidywać również te elementy, które przy rozsądnym przewidywaniu toku leczenia mogą, ale nie muszą się pojawić w trakcie leczenia. Ortodonta może Ci zaproponować zastosowanie nieprzewidzianych wcześniej elementów aparatu lub metod leczenia również już w jego trakcie, jeżeli np. Twoje uzębienie nie poddaje się prawidłowo zastosowanej metodzie leczenia albo pojawiła się nowa, skuteczniejsza metoda leczenia. Powinieneś jednak otrzymać informację o dodatkowym koszcie i zgodzić się na jego poniesienie. Zmiana nie powinna też wynikać z faktu przeprowadzenia błędnej diagnozy przez ortodontę.
Klauzule modyfikacyjne
Podmioty lecznicze mogą zabezpieczać swoje interesy odpowiednimi postanowieniami w umowie, przewidującymi okoliczności powodujące wzrost należnego im wynagrodzenia. Na przykład jeśli zostało ustalone wynagrodzenie ryczałtowe za całą usługę, podmiot leczniczy może zastrzec, że cena dotyczy określonej liczby wizyt kontrolnych, a każda kolejna wizyta kontrolna będzie kosztowała dodatkową kwotę. Pacjent powinien oczywiście dowiedzieć się o takich klauzulach przed zawarciem umowy.
Ze względu na fakt, że omawiana umowa jest umową rezultatu, za naruszające interesy pacjenta-konsumenta należy uznać postanowienia umowne, które uzależniają wynagrodzenie za całość lub część usługi stomatologicznej od cennika obowiązującego w chwili jej wykonywania, a nieznanego podczas jej zawierania (czyli np. dwa lata po zawarciu umowy). Takie postanowienia są sprzeczne z naturą umowy, gdyż umożliwiają jednostronną zmianę umowy przez silniejszą stronę (podmiot leczniczy). W razie stosowania takich postanowień zasadne będzie badanie, czy podmiot leczniczy działający jako przedsiębiorca stosuje niedozwoloną praktykę rynkową lub wprowadził klauzulę niedozwoloną do wzorca umowy stosowanego wobec konsumentów.
Zmiana cennika w trakcie leczenia
Jak już wskazałam wyżej, umowa leczenia ortodontycznego jest umową rezultatu, a zatem druga strona umowy zobowiązuje się do osiągnięcia określonego celu, ustalonego z Tobą przed zawarciem umowy (np. usunięcie wady zgryzu albo poprawienie estetyki zgryzu bez całkowitego usunięcia wady, tzw. kamuflaż). W trakcie trwania umowy podmiot leczniczy nie może jednostronnie i bez Twojej zgody zmienić ustalonego wcześniej wynagrodzenia. Nie jest to umowa na czas nieokreślony, gdyż termin jej ukończenia jest tożsamy z czasem osiągnięcia zamierzonego celu. Podmiot leczniczy nie może więc wypowiedzieć Ci bez ważnego powodu i konsekwencji (odpowiedzialności odszkodowawczej) dotychczas obowiązującej umowy i zaproponować jej zmiany z uwzględnieniem innych, niekorzystnych dla Ciebie cen. Zmiana cennika stosowanego przez podmiot leczniczy może dotyczyć umów zawieranych z kolejnymi klientami, ale nie umów już obowiązujących.
Ortodonta żąda wyższego wynagrodzenia – co robić?
W pierwszej kolejności warto przeanalizować treść umowy, w szczególności w zakresie wynagrodzenia należnego za przeprowadzenie leczenia. Jeżeli cena usługi była ustalana jedynie ustnie, należy pamiętać, że ustalenia ustne również obowiązują, jednak znacznie trudniej jest udowodnić ich treść. Jeżeli wysokość wynagrodzenia w ogólne nie została ustalona, a usługa została wykonana, zasadne jest określenie ceny na podstawie cen rynkowych (ile taka sama usługa kosztuje u innych ortodontów).
Jeśli podmiot leczniczy żąda od Ciebie zapłaty kwoty wyższej niż wynikająca z umowy albo powołuje się na postanowienia o charakterze niedozwolonym, możesz wystąpić do niego z żądaniem realizacji umowy w sposób należyty lub z pominięciem postanowień niedozwolonych. Zadbaj o zachowanie co najmniej formy dokumentowej (e-mail) albo zwykłej pisemnej.
W razie dalszego sporu z podmiotem leczniczym, z którym zawarłeś umowę, możesz oczywiście skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej w postaci porady online, złożenia reklamacji lub prowadzenia postępowania sądowego.