Z początkiem 2023 roku weszły w życie nowe przepisy dotyczące rękojmi przysługującej konsumentowi wobec sprzedawcy. Od tego momentu konsumenci mogą dochodzić roszczeń z tytułu rękojmi nie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, lecz w oparciu o przepisy ustawy o prawach konsumentów. Nowe zasady rękojmi są w dużej mierze korzystne dla konsumentów, aczkolwiek priorytet roszczeń o naprawę lub wymianę wobec oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy zapewne nie spotka się z entuzjastycznym przyjęciem przez konsumentów.

Status konsumenta

Od kilku lat obserwujemy trend rozszerzania uprawnień przysługujących konsumentom na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w odniesieniu do umów zawieranych przez te osoby w związku z prowadzeniem tej działalności, jeśli umowy te nie mają dla nich charakteru zawodowego. W przeszłości osoby takie zostały objęte ochroną jak konsumenci m.in. w zakresie postanowień niedozwolonych, a także umów sprzedaży (na podstawie art. 556⁴ i 556⁵ kodeksu cywilnego). Ze względu na zaprzestanie stosowania przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi do sprzedaży konsumenckiej ustawodawca wprowadził analogiczne rozszerzenie do ustawy o prawach konsumenta, m.in. właśnie w zakresie rękojmi. Oznacza to, że omówione niżej nowe zasady rękojmi dotyczą zarówno kupujących będących konsumentami, jak i osobami prowadzącymi działalność gospodarczą będącymi stroną umów, które nie mają dla nich charakteru zawodowego.

Zgodność z umową

Ustawodawca zrezygnował z posługiwania się pojęciem wady fizycznej i prawnej rzeczy podlegającej sprzedaży konsumenckiej. Przesłanką do skorzystania z rękojmi jest niezgodność towaru z umową.

Brak zgodności towaru z umową może dotyczyć w szczególności opisu, rodzaju, ilości, kompletności i funkcjonalności towaru. W przypadku towarów z elementami cyfrowymi katalog ten poszerza się o kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji. Jeżeli konsument powiadomił przedsiębiorcę o szczególnym celu wykorzystania towaru (np. farba do położenia na określonym, nietypowym podłożu), a sprzedawca ten cel zaakceptował, to przy ocenie zgodności z umową bierze się pod uwagę również przydatność towaru do tego celu.

Kolejnymi kwestiami służącymi do oceny zgodności towaru z umową są: przydatność do celu, do którego zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju; ilość i cechy typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru i publiczne zapewnienia składane przez przedsiębiorcę, w szczególności na reklamie lub etykiecie – z wyjątkami przewidzianymi przez ustawodawcę; dostarczenie z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, jakie mogą być rozsądnie oczekiwane przez konsumenta; wreszcie jakość identyczna jak próbka lub wzór udostępnione przez przedsiębiorcę przed zawarciem umowy i zgodność z opisem tej próbki lub wzoru.

Przedsiębiorca może poinformować kupującego o braku zgodności towaru z umową. Jeżeli konsument ten brak zaakceptuje, to przedsiębiorca nie odpowiada z jego tytułu na podstawie rękojmi.

Ustawodawca przewidział też odpowiedzialność przedsiębiorcy za niewłaściwe zamontowanie sprzedanej rzeczy, jeśli rzecz tę montował przedsiębiorca (lub osoba trzecia na odpowiedzialność przedsiębiorcy, np. jego podwykonawca) lub jeśli niewłaściwe zamontowanie wynikało z błędu w instrukcji dostarczonej przez przedsiębiorcę lub osobę działającą na jego odpowiedzialność.

Naprawa i wymiana towaru na wolny od wad

Ustawodawca powrócił do nadawania priorytetu uprawnieniom konsumenta w ramach rękojmi, tak jak działało to przed wejściem w życie ustawy o prawach konsumenta w 2014 r. Konsument w ramach rękojmi ponownie w pierwszej kolejności może domagać się wymiany towaru na wolny od wad albo jego naprawy. Jeśli doprowadzenie towaru do stanu zgodności z umową w sposób wybrany przez konsumenta byłby niemożliwy lub wymagałby od przedsiębiorcy poniesienia nadmiernych kosztów, przedsiębiorca może skorzystać z drugiego z tych sposobów, wbrew roszczeniu konsumenta. Jeżeli oba te sposoby doprowadzenia towaru do zgodności z umową są niemożliwe lub nadmiernie kosztowne dla przedsiębiorcy, wtedy przedsiębiorca może odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową.

Koszty naprawy lub wymiany ponosi przedsiębiorca i to on na swój koszt odbiera towar od konsumenta. Konsument ma obowiązek jedynie udostępnić towar podlegający rękojmi. Zgodnie z tymi normami należy założyć, że konsument, który doręczył sprzedawcy oświadczenie o skorzystaniu z rękojmi w postaci żądania naprawy lub wymiany, może oczekiwać, że sprzedawca np. przyśle kuriera po odbiór reklamowanego towaru.

Odstąpienie od umowy, obniżenie ceny

Nowe zasady rękojmi przewidują, że uprawnienia będą przysługiwały konsumentowi najczęściej, jeśli sprzedawca odmówi doprowadzenia towaru do zgodności z umową. Ustawodawca przewidział jednak, że kupujący może też z nich skorzystać w innych sytuacjach, takich jak niedoprowadzenie towaru do zgodności z umową (np. brak odbioru towaru udostępnionego przez konsumenta), nieudana próba doprowadzenia towaru do zgodności z umową (np. nieskuteczna naprawa), brak zgodności towaru z umową na tyle istotny, że uzasadnia skorzystanie z tych uprawnień bez skorzystania z roszczeń o naprawę lub wymianę oraz oświadczenie sprzedawcy lub okoliczności świadczące wyraźnie o tym, że sprzedawca nie doprowadzi towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

Przedsiębiorca zwraca konsumentowi cenę towaru lub kwotę obniżenia ceny w ciągu 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia. Jeżeli konsument złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy, ma on obowiązek zwrócić towar przedsiębiorcy na jego koszt (a zatem: dostarczyć, a nie jedynie udostępnić do odebrania przez przedsiębiorcę).

Termin przedawnienia

Jak dotąd w sprzedaży konsumenckiej miały zastosowanie przepisy art. 568 § 1 i 2 kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi rękojmi podlegały wady fizyczne stwierdzone w ciągu dwóch lat od wydania rzeczy kupującemu (5 lat dla nieruchomości), a roszczenia z tytułu rękojmi przedawniały się z upływem roku od dnia stwierdzenia wady, jednak nie szybciej niż przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy konsumentowi. Obecnie tych przepisów nie stosuje się.

Nowe zasady rękojmi przewidują, że przedsiębiorca działający jako sprzedawca z zasady odpowiada z tytułu rękojmi za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili dostarczenia towaru i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili. Konieczne jest więc, aby wada ujawniła się w tym okresie. Natomiast ustawodawca nie przewidział szczególnego terminu przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi przy sprzedaży konsumenckiej. Należy więc stosować przepisy ogólne o przedawnieniu roszczeń. Najczęściej termin ten będzie wynosił 6 lat dla typowego konsumenta albo 3 lata, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarcza, o której pisałam w początkowej części tego postu). Rozwiązanie to należy uznać za korzystne dla kupujących, gdyż dysponują oni dłuższym czasem, aby móc skutecznie dochodzić swoich roszczeń.

Co z umowami zawartymi przed 2023 r.?

Do umów sprzedaży zawartych przed 1 stycznia 2023 r. stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że umowy te podlegają zasadom wynikającym z treści kodeksu cywilnego. Nowe zasady rękojmi dotyczą umów sprzedaży konsumenckiej zawartych od dnia 1 stycznia 2023 r. włącznie.

Pomoc prawna

Niezależnie od tego, czy Twoje roszczenia dotyczą obecnego, czy poprzedniego stanu prawnego, chętnie udzielę Ci profesjonalnej pomocy prawnej w ich dochodzeniu. W zależności od stopnia zaawansowania sporu pomoc ta przyjmie postać porady prawnej, złożenia reklamacji lub prowadzenia postępowania sądowego. Jeżeli umowa nie dotyczy sprzedaży konsumenckiej, zapraszam do bezpośredniego kontaktu w celu ustalenia dalszego sposobu działania.